Bilgisayar Bileşenleri - RAM (Random Access Memory - Rasgele Erişilebilir Bellek)

Ram; bilgilerin geçici olarak tutulduğu ve tutulan bu bilgilere hızlı bir şekilde erişilebilmeyi sağlayan veri depolama birimleridir. Üzerlerinde hareketli bir parça olmadığından dolayı, sabit disk veya CD-ROM sürücülere göre onlarca kat daha hızlıdırlar. Örneğin oyuncular çok iyi bilir, bütün oyunlarda sık sık “Loading” yazısını görüp, bu sırada bir müddet beklerler. İşte bu sırada oyunun bilgileri sabit diskten veya CD ROM’ dan alınıp geçici olarak RAM’e kaydedilir ve ihtiyaç duyulduğunda bu bilgilere RAM aracılığıyla ulaşılır. Bu sayede oyunlar daha hızlı oynanır.

RAMler MB (MegaByte) cinsinden ölçülür. RAM’ler fiziksel olarak ikiye ayrılır. SIMM (30 pinlik) ve DIMM (72 pinlik) RAM’ler. Eski 30 pinlik tip veriyi sadece 16 bitlik yollarla tutabiliyordu. Ama yakın geçmişim teknolojisindeki 72 pinlik tipler verileri 32 bit tutabiliyordu. DIMM’lerden önce RAM’ler anakart üzerine yatay olarak yerleştirilirdi ve buda oldukça büyük yer tutardı. DIMM’ler ise anakart üzerine dikey olarak yerleştirildiği için anakart üzerinde daha az yer kaplıyor. Günümüzde 168 pinlik DIMM RAM’ler kullanılmaktadır.

DIMM (Dual In-line Memory Module) RAMler görünüş olarak SIMMlere çok benzer. Ancak temel bir farklılıkları vardır. SIMM’lerde ters taraftaki pinler birbirleri ile elektronik olarak bağlanmıştır. DIMM’ler ise ters taraftaki pinler ile ayrı olarak çalışırlar. Bu nedenle DIMM’ler veriyi iki kat daha hızlı alabilirler ve buda 64 bitlik veri yolunun kullanılmasını sağlar. Pentium sistemlerde SIMM’ler çifter çifter kullanılmaları gerekiyordu. Yani eğer sisteminizde 32 MB RAM alacaksanız 16 MB’lık iki adet SIMM RAM kullanmak zorundaydınız. Ancak DIMM’ler sayesinde tek bir slotu kullanabilir ve yalnızca bir DIMM modülünü sisteminize takabilirsiniz.

Anakartın işlemci, hafıza ve diğer cihazlar arasında kullandığı yola veriyolu denir. Veriyolu ne kadar büyük olursa sistemin toplam hızıda o kadar büyük olur. 1998 yılında Intel firmasının BX çipsetini kullanan anakartların piyasaya girmesi ile birlikte veriyolu hızı 66 MHZ ‘den 100 MHZ ‘ye çıkmıştır. Şu günlerde ise veriyolu hızı 133 MHZ ve yukarısı (1 GHZ’e kadar) olan anakartlar bulunmaktadır. Tabiki RAM’lerin veriyolu hızıda onları takip etmektedir. Eğer PC 133 uyumlu olduğunu söyleyen bir RAM ilanı görürseniz bunun anlamı bu RAM’ in 133 MHZ veriyolu hızına sahip olduğudur. Eğer kullandığınız RAM’ in veriyolu hızı 100 ancak sistemin Veriyolu hızı 133 MHZ ise RAM çalışacaktır ama ayarlanacağı en yüksek hız 66 veya 100 MHZ’dir.

Diğer bir konuda RAM formatlarıdır. Günümüzde birçok RAM formatı bulunmaktadır. Bunların birçoğu veriyi nasıl depoladığı ile ilgilidir. RAM genellikle SRAM (Statik) ve DRAM (Dinamik) olarak adlandırılır. Dinamik Ram’lerin devamlı olarak kendilerini tazelemeleri gereklidir, aksi halde veri kaybına neden olabilir. Öte yandan SRAM’ler tazeleme işlemine ihtiyaç duymazlar. Dolayısıyla DRAM’lerden daha hızlı ve daha güvenilirdir. Ancak çok pahalı oldukları için sistemin ancak L2 Cacheleri gibi oldukça dar alanlarda kullanılabiliyor. EDO (Extended Data Out) RAM’ler hafıza ile CPU arasında %20’lik daha hızlı bir veri alışverişi sağlayabiliyorlardı. Ancak yalınızca bunu destekleyebilen sistemlerde kullanılmaktaydılar. Bu yüzden SDRAM (Synchrous DRAM)’ler kullanılmaya başlandılar. SDRAM’ler 66 MHZ veriyolunu kullanan sistemlerde EDORAM’ lerden biraz hızlı kaldılar ama 100 veya 133 MHZ veriyolunu kullanan sistemlerde belirgin bir performans artışı gözlenmesi sağladılar. Örneğin en üst resimde gördüğünüz, 168 pinlik bir SDRAM’dir. Alt resimde gördüğünüz ise bir EDORAM’dir.

RAM dünyasına yeni giren bir türlerden birisi de RDRAM, diğer bir deyişle Rambus RAM’dir. RDRAM’ler çok hızlıdırlar ve 600-800 MHZ arası veriyoluna sahiptirler fakat çok pahalı olduklarından ve yalnızca desteklenen çipsetli (örneğin; i850 = Pentium 4 İşlemciler) anakartlarda kullanılmaktadır. Sıradan bir DRAM’ in on katı hızına çıkabilirler. Günümüzde RAM’lerin geleceği RDRAM olarak görünüyor.

Diğer yeni çıkan bir RAM türü de DDR RAM’lerdir. Bazı kesimler tarafından SDRAM II olarak da tabir edilen bu bellek türü, ilk defa ekran kartlarında kullanılmaya başlanmıştı. Günümüzde 266, 333 ve 400 MHZ'lik çalışma frekansına sahip olan bu bellekler genellikle Pentium 4 ve Athlon gibi işlemcilerle birlikte kullanılır. Veriyi çift yoldan iletebilmelerinden dolayı, SDRAM’lerden oldukça hızlıdırlar.

Elbette daha farklı RAM türleri de duyabilirsiniz meselâ SGRAM; ekran kartları için özel olarak tasarlanmış bu tür RAM’ler 300MHZ veriyoluna sahiptirler, uygulamalarda ve oyunlarda yüksek bir performans gösterebilmektedirler. Duyabileceğiniz bir diğer RAM türü de SO DIMMRAM’dir. Bu tür RAM’ler ise Notebook türü bilgisayarlar için özel olarak üretilmiştir.