Sıcak çayınızı yudumlayıp Internet’de sörf yapmanın keyfini çıkardığınız bir anda telefonun sesiyle irkildiniz. Telefonu kaldırdınız ve karşınızdaki kişi, şirketinizin halkla ilişkiler bölümünden Hülya hanım. Size, az önce üzerinde bir haftadır çalıştığı ve yarinki genel kurulda sunacağı Power Point sunumunu yanlışlıkla sildiğini söyledi ve sizden acilen yardım istedi. Siz bu durumda en iyi ihtimalle, eğer düzenli olarak günlük yedek alıyorsanız Hülya hanım’ın çalıştığı bu dosyayı bir önceki gece aldığınız yedeği kullanarak geri getirebilirsiniz. Tabii ki bu durumda Hülya hanım’ın bu belge üzerinde sabahtan beri yaptığı tüm değişiklikleri yeniden yapması gerekecek. Yada şöyle bir olayı düşünelim; Şirketinizde belirli işlemler için kullanılacak şekilde oluşturduğunuz şablon belgeler var ve bu belgeler dosya sunucusunda tutuluyor. Bu belgeye ihtiyacı olan kullanıcılar dosya sunucusuna bağlanarak buradaki şablon belgeyi kullanıyorlar. Hülya hanım’da kendi ihtiyacını karşılayacak şablon belgesinde gerekli değişiklikleri ve eklemeleri yaptıktan sonra farklı kaydedeceğine (Save As) mevcut şablonun üzerine kaydetti. Bu durumda diğer kullanıcıların orjinal şablon belgesini tekrar kullanabilmeleri için bu belgeyi en son yedekten geri yüklemeniz gerekmektedir.
Kullanıcıların yanlışlıkla bir dosyayı yada klasörü silmeleri veya üzerinde değişiklik yaptıkları belgeleri farklı kaydedeceklerine orjinal belgenin üzerine kaydetmeleri, bilgi işlem sorumlularını yada help desk elemanlarını en çok meşgul eden ve sıklıkla karşılaşılan sorunların başında gelmektedir. Bu durumda eğer düzenli bir yedek alma planınız varsa orjinal belgeyi bu yedekleri kullanarak kurtarabilirsiniz. Yapacağınız tüm bu işlemler sizin belirli bir zamanınızı alacak ayrıca belgenin geri yüklenmesi işlemi, bu belgeyi kullanacak kişinin de çalışmasını geri yükleme işlemi bitinceye kadar engellemiş olacak. Yani bu tür olaylar hem bilgi işlem elemanlarının hem de şirkette bu belgelerle çalışan kişilerin zamanlarının belirli bir kısmını almaktadır.
Kullanıcıların bu gibi durumlarda kendilerine lazım olan ve yanlışlıkla silinmiş yada üzerinde değişiklik yapılmış dosyaları kendilerinin geri yüklemesi ve bu yüklemeyi yaparken de o dosyanın yada klasörün belirli zaman aralıklarında alınmış yedekleri içinde kendilerine en uygun olanı seçebilmeleri için geliştirilmiş özelliğin adıdır Volume Shadow Copy. Bu özellik sayesinde hem bilgi işlem elemanlarının yukarıda örnekleyerek anlattığımız olayları çok daha az yaşamaları ve daha az zaman kaybetmeleri sağlanır hem de kullanıcıların yanlışlıkla değiştirdikleri yada sildikleri belgeleri bir bilgi işlem elemanına ihtiyaç duymadan kendilerinin geri yüklemesi sağlanmış olur.
NOT
Volume Shadow Copy sadece paylaştırılmış klasörler ve bu klasörlerdeki dosyalara uygulanabilir. Eğer dosya yada klasörün Properties ekranında Previus Versions tabını göremiyorsanız ve ilgili paylaşımın bulunduğu volume’de Shadow Copy özelliğinin aktif edildiğinden eminseniz bu durumda dosyaya network yolu üzerinden erişip erişmediğinizi kontrol edin. Shadow Copy özelliği aktif edilmiş ve paylaştırılmış bir dosya yada klasöre yerelden erişip eski versiyonlarını görmeye çalıştığınızda başarısız olursunuz.
|
Volume Shadow Copy özelliğini kullanmak için yapacağınız planlamada gözönünde bulundurmanız gereken bazı durumlar vardır. Şöyleki ;
- Volume Shadow Copy özelliğini volume bazında aktif yada pasif edilebilir. Yani bu volume’de bulunan tüm paylaştırılmış klasörler ve dosyalar için bu özellik ya aktif edilir yada pasif edilir. Klasör bazında bu özelliğin aktif yada pasif edilmesi mümkün değildir.
- Bu özelliğin kullanılacağı volume, dosya sistemi olarak NTFS’i kullanmalıdır.
- Mount edilmiş sürücüler için yani asıl sürücüye bir klasör olarak bağlanmış sürücüler için bu özellik kullanılamaz.
- Shadow Copy’lerin saklanacağı disk alanının boyutu en az 100 MB olmalıdır.
- Eğer bilgisayarınızda Windows 2003 haricinde bir işletim sistemiyle dual boot oluşturmuşsanız, bu işletim sistemiyle çalışmanız durumunda tüm Shadow Copy’leri kaybedebilirsiniz. (Tecrübeyle sabittir, J)
- Shadow Copy’ler salt okunur (read-only) kopyalardır ve bunlar üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamaz.
- Shadow Copy’ler point-in-time kopyalardır. Yani kopyalar sadece sizin belirlediğiniz zamanlarda alınır. Örneğin siz saat 7:00’da ve 12:00’da Shadow Copy alacak şekilde ayar yaptınız. Saat 7:00’da Shadow Copy alındı. Ardından şirket çalışanları dosyalar üzerinde çalışmaya başladı. Ahmet bey üzerinde çalıştığı dosyada üç kez değişiklik yaptı ve orijinal dosya üzerine kaydetti. Bu durumda saat 12:00’da alınacak Shadow Copy’de dosyanın en son hali bulunacaktır.
- Shadow Copy’lerin tutulacağı yerin sonradan değiştirilmesi durumunda, o ana kadar oluşturulmuş tüm Shadow Copy’ler kaybedilecektir. Bu yüzden Shadow Copy özelliği aktif edilirken, ileriyi de düşünerek Shadow Copy’leri saklamak için, yeterli miktarda boş alan içeren diskler kullanılmalıdır.
NOT
Volume Shadow Copy özelliği hiç bir zaman düzenli yedek alma işlemi ile karıştırılmamalıdır. Çünkü Shadow Copy’leri tutulacağı disk’in bozulması yada hasar görmesi durumu her zaman gözönünde bulundurulmalıdır.
|
Windows 2003’de Volume Shadow Copy özelliğini aktif etmek için öncelikle bu özelliğin aktif edileceği volume üzerine mouse ile sağ tıklayıp açılan menüden Properties seçeneğini seçerek Şekil-1’deki pencereyi açıyoruz. (Yada Computer Management->Shared Folders konteynırına sağ tıklayıp All Task->Configure Shadow Copies menüsünü seçin. ) Volume Shadow Copy ile alakalı ayarlar bu pencerede bulunan Shadow Copies tabına tıkladığınızda karşınıza çıkacak ekran aracılığıyla yapılır. “Select a volume” kısmında, bilgisayarınızda bulunan volume’lerin bir listesi bulunur. Bu liste içinden, Volume Shadow Copy özelliğini aktif etmek istediğiniz volumu’ü seçerek Enable butonuna basıp Shadow Copy özelliğini aktif edebilirsiniz. Aynı şekilde eğer bu volume’de Shadow Copy özelliğini kaldırmak istiyorsanız bu durumda Disable butonunu kullanmalısınız.
Resim altı: Şekil-1.Volume Shadow Copy özelliğinin volume bazında aktif edildiği pencere
Şekil-1’deki pencerede bulunan Settings butonuna bastığınızda ise karşınıza, oluşturulacak Shadow Copy’lerin nerede saklanacağının ve bu Shadow Copy’lerin hangi zaman aralıklarında alınacağının belirlendiği pencere çıkacaktır. Shadow Copy özelliğini aktif ettiğniz he volume için varsayılan ayarlar şöyledir;
· Oluşturulacak Shadow Copy’ler, bu özelliğin aktif edildiği volume’de, bu volume’deki disk miktarının %10’unu kullanacak şekilde saklanacaktır.
· Bu özelliğin aktif edildiği volume için hafta içi her gün biri saat 7:00’da diğeri de saat 12:00’da olmak üzere iki Shadow Copy alınacaktır.
Eğer yukarıdaki varsayılan ayarlar sizin ihtiyacınızı karşılamıyorsa bu durumda kendi ayarlarınızı yapmalısınız. Örneğin performans açısından Shadow Copy’lerin, bu özelliğin aktif edildiği volume’de tutulması istenmez. Bunun yerine Shadow Copy’ler için ayrı bir volume kullanmanız performansınızı arttıracaktır. Ayrıca hangi günler, günün hangi saatlerinde ve günde kaç tane Shadow Copy alınacağını da kendi ihtiyacınız doğrultusunda belirlemeniz gerekir. Bu planlamayı yaparken unutulmaması gereken önemli bir nokta vardır. O da tutulacak Shadow Copy sayısı her ne kadar bu Shadow Copy’lerin saklanacağın disk’in boyutuyla orantılı olsa da, bir volume için en fazla 64 tane Shadow Copy tutulabildiğidir. Bu sayı aşıldığında yada Shadow Copy’lerin tutulduğu disk miktarı limitine ulaştığında ise en eski Shadow Copy’den başlayarak yenileri eskilerinin üzerine yazılır. Aslına bakılırsa 64 sayısı Shadow Copy için yeterli bir sayıdır. Çünkü hafta içi her gün, günde 4 tane Shadow Copy aldığımızı düşünürsek, 64 tane Shadow Copy demek dosyanın üç haftadan daha uzunca bir sürelik kopyalarının elimizde olması demek. Zaten birçoğumuza kullanıcılardan gelen istekler “Bir hafta önce çalıştığım dosyayı şu anda bulamıyorum?” yada “Sabah çalıştığım dosyada yaptığım değişiklikleri nasıl geri alabilirim? ” şeklindeki istekler değil mi?
Oluşturulacak Shadow Copy’ler, Volume Shadow Copy özelliğinin aktif edildiği disk üzerinde saklanabilir. Fakat bu tavsiye edilmemektedir. Bunun yerine tüm Shadow Copy’lerin tutulacağı ayrı bir volume’ün kullanılması önerilmektedir. Shadow Copy’ler için kullanılacak disk miktarının boyutu ise, bu özelliğin aktif edildiği volume’de bulunan dosyaların ne kadar sıklıkla değiştiğine bağlıdır. Eğer bu volume’deki dosyalar sıklıkla değişiyorsa Shadow Copy’ler için gerekli disk alanı fazla olacaktır.
Shadow Copy’ler alınırken bu özelliğin aktif edildiği volume’de bulunan her bir cluster’daki değişiklikler izlenir. Eğer iki Shadow Copy arasında ilgili cluster’da herhangi bir değişiklik olmamışsa son Shadow Copy’de bu cluster yer almaz. Dolayısıyla eğer dosyalarınızın içeriği sıklıkla değişiyorsa Shadow Copy’leri tutacağınız disk miktarı da buna paralel olarak artacaktır.
Şekil-1’de gösterilen pencerede bulunan “Shadow copies of selected volume” kısmında ise şimdiye kadar oluşturulan Shadow Copy’ler listelenir. “Create Now” butonuna bastığınızda seçtiğiniz volume için manuel olarak Shadow Copy alma işlemini başlatmış olursunuz. Bu listede bulunan Shadow Copy’lerden herhangi birisini silmek istediğinizde ise bu Shadow Copy’i listeden seçip “Delete Now” butonuna basmanız yeterli olacaktır.
Şimdiye kadar anlattığımız adımlar Windows 2003’de Volume Shadow Copy özelliğini kullanabilmemiz için sunucu tarafında yapılması gerekenlerdi. Sıra bu özelliğin istemci tarafında nasıl kullanıldığına geldi. Öncelikle hangi işletim sistemine sahip istemcilerin Shadow Copy özelliğini kullanabileceklerine değinelim. Windows Server 2003 yüklü istemciler native olarak Shared Copy özelliğini desteklerler. Bunun yanında eğer Windows XP, Windows 2000 Server, Windows 2000 Professional işletim sistemini kullanan istemcilerin de bu özellikten faydalanmalarını istiyorsanız bu durumda istemcilere Shadow Copies of Shared Folders istemci programını kurmalısınız. (Windows 2000 Server ve Professional işletim sistemlerinde Service Pack 3’ün yüklü olması gerekmektedir.) Windows XP için olan istemci programı Windows Server 2003 yüklü bilgisayardaki %systemroot%\System32\Client\Twclient\X86 klasöründe bulunan twclient.msi programıdır. Bununla birlikte, istemci programının son versiyonunu indirmek içinhttp://www.microsoft.com/windowsserver2003/downloads/shadowcopyclient.mspx adresini kullanabilirsiniz. Bu link’i kullanarak indirdiğiniz ShadowCopyClient.msi istemci programını, Shadow Copy özelliğini kullanacak tüm istemcilere kurmalısınız. Kurulum işlemini her bir istemci için manuel yapabileceğiniz gibi, Group Policy kullanarak kurulumun otomatik gerçekleşmesini sağlayabilirsiniz. (Group Policy kullanarak uygulamaların nasıl dağıtılabileceği konusunda ayrıntılı bilgiyi www.turksertifika.com adresinde bulunan “Windows 2000'de Group Policy Kullanarak Uygulama Dağıtma” başlıklı makaleme bakabilirsiniz.)
İstemci programı kurulduktan sonra istemciler, Shadow Copy özelliğinin aktif edildiği bir volume’de bulunan paylaştırılmış klasörlere yada dosyalara erişip, bu klasör yada dosyaların belirli zamanlarda alınmış Shadow Copy’lerine erişebilirler. Burada unutulmaması gereken birkaç önemli noktaya değinmek istiyorum. Öncelikle, Shadow Copy özelliğini istemciler sadece paylaştırılmış klasörler ve bu klasörlerdeki dosyalar için kullanabilirler. Eğer Shadow Copy özelliğini aktif ettiğiniz bir volume’de paylaştırılmamış bir klasör yada dosyanın Shadow Copy’lerine ulaşmak istiyorsanız öncelikle bu klasör yada dosyayı paylaştırmalısınız. Paylaştırılmış bir klasörün üzerine Mouse ile sağ tıklayıp açılan Properties’i seçerseniz karşınıza Şekil-2’deki gibi bir pencere çıkacaktır.
Resim altı: Şekil-2. Paylaştırılmış klasörlerin Shadow Copy’lerinin listelendiği pencere
Bu penceredeki Previus Versions tabında ,bu klasör için oluşturulan Shadow Copy’lerin bir listesini ve oluşturulma zamanlarını görebilirsiniz. Aynı işlemi paylaştırılmış bir klasörde bulunan dosyalar için de yapabilirsiniz. Bu durumda Previus Version tabında o dosyaya ait Shadow Copy’ler listelenecektir. Buradaki listede bulunan Shadow Copy’lerden herhangi birisini seçip View butonuna bastığınızda karşınıza Şekil-3’dekine benzer bir ekran çıkacaktır.
Resim altı: Şekil-3.Paylaştırılmış klasöre ait bir Shadow Copy’nin içeriği
Bu pencerede ki Address kısmına dikkatinizi çekmek isterim. Bu kısımda, açtığımız Shadow Copy’nin ne zaman oluşturulduğu parantez içinde belirtilmiştir. Bu pencerede, Shadow Copy işlemi sırasında o klasörde bulunan dosyalar listelenir.
Paylaştırılmış klasörlerde bulunan dosyaların Shadow Copy’lerini görmek için bu dosyaların üzerine mouse ile sağ tıklayıp açılan menüden Properties’i seçiyoruz. Karşımıza Şekil-4’de gösterilen pencereye benzer bir pencere çıkacaktır. Bu penceredeki View butonuna basarak ilgili Shadow Copy’nin alındığı zamanki dosyanın içeriğini görebilir, Copy butonuna basarak dosyayı belirleyeceğiniz herhangi bir konuma kopyalayabilir Restore butonuna basarak da bu dosyayı , dosyanın en son halinin üzerine yazabilirsiniz. Bu işlemleri klasör bazında yapmak istiyorsanız o zaman ilgili klasörün özellikler penceresindeki Previus Version tabını kullanmalısınız.
Resim altı: Şekil-4. Dosya bazında Shadow Copy’leri görebileceğiniz klasörler.
NOT
Eğer iki Shadow Copy işlemi sırasında dosya üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmamışsa bu dosyaya ait son Shadow Copy gözükmez.
|
Klasör bazında eğer Restore işlemi yapacaksanız dikkat etmeniz gereken önemli bir nokta var. Bunu şöyle bir örnekle açıklayayım. Diyelim ki turkmcse adlı bir paylaştırılmış klasör olsun. Başlangıçta bu klasörde belge1.txt ve belge2.txt adlı iki dosya bulunsun. Shadow Copy işlemi gerçekleştirdikten sonra biz bu klasörün içindeki belgelerde bazı değişiklikler yapalım ve buraya belge3.txt adlı üçüncü bir dosya ekleyelim. Daha sonra Shadow Copy kullanarak turkmcse klasörünü “Restore” ettiğimizi varsayalım. Bu durumda klasörde bulunan belge1.txt ve belge2.txt dosyaları Shadow Copy alındığı zamanki hallerine geri dönerler fakat belge3.txt dosyasında herhangi bir değişiklik yapılmaz ve bu dosya yine turkmcse klasörünün içinde kalır.
Son olarak Shadow Copy’lerde izinlere değinmek istiyorum. Dosya ve klasörlerin Shadow Copy’lerdeki izinleri, Shadow Copy’lerin alındığı andaki dosya yada klasör izinleriyle aynıdır. Sonradan dosya ve klasörlerin izinlerini değiştirseniz bile bu değişiklikler, izinlerin değiştirilmesinden önce alınmış Shadow Copy’ler için geçerli olmayacaktır. Fakat Shadow Copy’lerden Restore edilen dosya ve klasörler üzerlerine yazıldıkları belge yada klasörün izinlerini alırlar. Bunu da bir örnekle açıklayalım. Mesela belge1.txt dosyasına Ahmet adlı kullanıcı için Okuma hakkı verilmiş olsun. Shadow Copy işleminden sonra bu Ahmet kullanıcısının bu dosya üzerindeki Okuma hakkı geri alınsın. Bu durumda izin değişiklikleri Shadow Copy alma işleminden sonra yapıldığı için Ahmet adlı kullanıcı bu dosyanın Shadow Copy’sine erişme hakkına sahiptir. Fakat Ahmet adlı kullanıcı bu dosyayı Restore etmeye çalışırsa ,üzerine yazmak istediği dosya için Okuma hakkına sahip olmadığı için bu dosyaya erişemeyecektir. Ahmet’in bu dosyayı okumasının tek yolu ise Shadow Copy’si alınmış bu dosyayı “Copy” butonu yardımıyla başka bir klasöre kopyalamaktır.
NOT
Shadow Copy özelliğini aktif ettiğiniz volume’ü silmeden önce mutlaka bu volume için aktif ettiğiniz Shadow Copy özelliğini pasif (disable) yapınız. Aksi takdirde Event Log’da Event ID’si 7001 olan hata mesajları ile sıklıkla karşılaşırsınız
|
